Ο σερ Τσαρλς Ουόρεν (Sir Charles Warren) γεννήθηκε το 1840 στο Μπανκόρ (Bangor) της Ουαλίας και ήταν αρχαιολόγος, αξιωματικός του Βασιλικού Μηχανικού, και αργότερα Στρατηγός του βρετανικού στρατού με τον οποίο συμμετείχε σε μάχες σε Αφρική και Ασία.
Ο Στρατηγός Τσαρλς Ουόρεν
Το 1867 μετέβη στην Ιερουσαλήμ ως μέλος της Palestine Exploration Fund και διεξήγαγε σειρά ανασκαφών που διήρκεσαν μέχρι το 1870. Ανάμεσα στα ευρήματά του περιλαμβάνεται ένα δίκτυο στοών που βρίσκονταν κάτω από τον Θόλο του Βράχου, καθώς και ένα υπόγειο σύστημα ύδρευσης το οποίο σήμερα φέρει το όνομά του (Warren Shaft). Επιπλέον ολοκλήρωσε έναν αναλυτικό τοπογραφικό χάρτη της παλαιάς πόλης των Ιεροσολύμων.
Ένα μέρος των αποτελεσμάτων των ανασκαφών του δημοσιεύθηκε στο έργο του Underground Jerusalem (Υπόγεια Ιερουσαλήμ) που εκδόθηκε το 1876 στο Λονδίνο. Σε ένα κεφάλαιο αυτού του έργου, που έχει τίτλο «Holy Fire» (Άγιο Φως), ο Ουόρεν καταθέτει όλα όσα γνωρίζει για το θαύμα του Μεγάλου Σαββάτου το οποίο τον απασχόλησε ιδιαίτερα. Από την πρώτη ήδη παράγραφο αυτού του κεφαλαίου θέτει ένα κρίσιμο ερώτημα: «Τι είναι αυτό το Φως;»
Και σπεύδει να απαντήσει αμέσως:
- «Τι είναι αυτό το Φως το οποίο την παραμονή του Πάσχα ανάβει όλες τις κανδήλες στον Πανάγιο Τάφο;… Ότι ένα θαύμα συνοδεύει την τελετή, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία».(1)
Ο Βρετανός αρχαιολόγος υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της τελετής και τις τέσσερις χρονιές που παρέμεινε στην Ιερουσαλήμ και σύμφωνα με την εκτίμησή του δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι πρόκειται περί θαύματος.
Η πρώτη τελετή στην οποία παρευρέθηκε ήταν αυτή του Μεγάλου Σαββάτου του 1867. Το επόμενο Μεγάλο Σάββατο, δια της μεσολάβησης του γνωστού Γάλλου αρχαιολόγου Charles Ganneau, o Ουόρεν εξασφαλίζει μια θέση σε έναν από τους υπερυψωμένους εξώστες των Λατίνων, απ’ όπου έχει ανεμπόδιστη θεά προς τον Πανάγιο Τάφο. Ευρισκόμενος σε αυτή την περίοπτη και πλεονεκτική θέση, αναφέρει τα εξής:
- «Είχα δει το θαύμα του Αγίου Φωτός σε μια προηγούμενη τελετή, αλλά τώρα επρόκειτο να έχω μια πιο ολοκληρωμένη άποψη, δια της μεσολάβησης του M. Ganneau, ο οποίος εξασφάλισε για μένα μια θέση στη γαλαρία των Λατίνων, στο βόρειο μέρος, που είχε θέα από ψηλά προς τον Πανάγιο Τάφο». (2)
Και συνεχίζει, περιγράφοντας τη στιγμή που εμφανίζεται το Άγιο Φως:
- «Επιτέλους υπάρχει ένα συναίσθημα ότι το Φως έρχεται, πλήθος από πυρσούς εκτείνονται μπροστά, μια αστραπή φαίνεται στο άνοιγμα [του τρούλου], και ο πυρσός ανάβει… Μέσα σε μια στιγμή, σαν από μαγεία, το Φως εξαπλώνεται από μόνο του προς όλες τις κατευθύνσεις».(3)
Ο Ουόρεν, αν και είναι μέλος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, δεν έχει κανένα δισταγμό να αναγνωρίσει την αυθεντικότητα του θαύματος. Δείχνει εκστασιασμένος από αυτά που βιώνει και είναι ο τέταρτος αυτόπτης μάρτυρας που περιγράφει την κάθοδο του Αγίου Φωτός ως μια αστραπή που κατέρχεται από ψηλά. Όπως αναφέρει, η αστραπή εμφανίστηκε στο άνοιγμα του τρούλου, ο οποίος την εποχή εκείνη εξακολουθούσε να έχει ένα μικρό άνοιγμα προς τον ουρανό.
Επιπλέον, κάνει λόγο για έναν πυρσό που ανάβει ταυτοχρόνως με την εμφάνιση της αστραπής και αμέσως μετά περιγράφει την θαυματουργική εξάπλωση του ιερού Φωτός μέσα στον ναό. Δεν αναφέρεται στη συνηθισμένη εξάπλωση της φλόγας από λαμπάδα σε λαμπάδα που απαιτεί αρκετή ώρα, αλλά, περιγράφει μια υπερφυσική εξάπλωση που πραγματοποιήθηκε από το ίδιο το Άγιο Φως το οποίο, «μέσα σε μια στιγμή, σαν από μαγεία», πλημμύρισε όλο τον χώρο του Ναού της Αναστάσεως, προς όλες τις κατευθύνσεις ταυτοχρόνως.
Η περιγραφή του Βρετανού αρχαιολόγου είναι ιδιαιτέρως αποκαλυπτική και συμβαδίζει με τις μαρτυρίες των προηγούμενων αιώνων. Πέρα όμως από την προσωπική του μαρτυρία, στο ίδιο κεφάλαιο του βιβλίου του, φιλοξενούνται δύο ακόμη πολύ σημαντικές μαρτυρίες: του Κύπριου Επισκόπου Μελέτιου και του Πατριάρχη Κυρίλλου Β΄, οι οποίοι υπήρξαν επικεφαλής της τελετής τις δύο πρώτες χρονιές που συμμετείχε ο Ουόρεν: τα έτη 1867 και 1868 αντιστοίχως.
Ο Βρετανός αρχαιολόγος, εντυπωσιασμένος από αυτά που βίωσε κατά τη διάρκεια της τελετής, θέλησε να εξερευνήσει περαιτέρω το θαυματουργικό γεγονός και να γνωρίσει τι επακριβώς συνέβαινε στο εσωτερικό του Τάφου την ώρα που εμφανιζόταν το Άγιο Φως. Οι μόνοι άνθρωποι που μπορούσαν να απαντήσουν στα ερωτήματά του ήταν οι δύο Έλληνες αρχιερείς που προαναφέρθηκαν. Γι’ αυτό, αφού συναντήθηκε μαζί τους σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, ζήτησε να του περιγράψουν αυτά που βίωσαν στο εσωτερικό του Τάφου. Ας εξετάσουμε τι ακριβώς του γνωστοποίησαν.
Παραπομπές :
1. «What is that fire which on Easter-eve lights up the lamps in the Holy Sepulchre? ... That a miracle attends the ceremony, there cannot be a doubt» (C. Warren, Underground Jerusalem, Λονδίνο 1976, p. 425).
2. «I had seen the miracle of the Holy Fire on a former occasion, but now I was to have a more complete view, through the influence of M. Ganneau, who had procured me a place in the Latin Gallery, to the north, and overlooking the Holy Sepulchre» (Warren, op. cit., p. 430).
2. «At last there is a feeling that the fire is at hand, masses of tow are thrust forward, a flash at the opening is seen, the tow is lighted … In a moment, as though by magic, the fire extends itself in all directions» (C. Warren, op. cit., p. 435).